Kaszubi.pl

Redłowo

Kontynuując cykl, związany z historią naszego miasta, w którym prezentujemy dzieje gdyńskich dzielnic. Tym razem przeniesiemy się w obszar Redłowa, położonego na niezwykle urozmaiconym fizjograficznym terenie. Czytelników szczególnie zainteresowanych tym tematem odsyłamy do książki Tomasza Rembalskiego „Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek)”, z którego zaczerpnęliśmy część poniższego materiału.

Na terenie Redłowa znajdują się liczne stanowiska archeologiczne m.in. dawne cmentarzysko grobów skrzynkowych z urnami twarzowymi z czasów p.n.e, odkryte w 1836 roku. Prace badawcze potwierdzają, że osadnictwo na tym terenie występowało w epoce brązu (1300‒1100 lat p.n.e.). Nazwa wsi Redłowo pierwszy raz została wzmiankowana w 1362 roku przy okazji potwierdzenia granic parafii oksywskiej. Mogła powstać od określenia narzędzia rolniczego lub średniowiecznej miary powierzchni – redła (radła). W 1365 roku komtur gdański Ludwik von Essen wystawił sołtysowi Piotrowi przywilej lokacyjny dla Redłowa, obejmującego obszar 31 łanów, powstałego na porębach (karczunkach). Dodatkowo sołtys i chłopi redłowscy otrzymali prawo połowu ryb przy granicach wsi. Zostali zobowiązani przez komtura do wystawienia pachołka na wyprawy wojenne. Na początku XV wieku Redłowo obejmowało 28 łanów tj. około 476 ha. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej w 1466 roku wieś przeszła we władanie króla polskiego. W 1472 roku Kazimierz Jagiellończyk podczas pobytu w Toruniu wystawił dokument na mocy, którego wydzierżawił Redłowo za 100 florenów węgierskich Ściborowi z Kacka oraz jego braciom Pawłowi i Jakubowi ‒ właścicielom dóbr Mały Kack i Kolibki. W rękach tej rodziny miejscowość pozostawała przez kilkadziesiąt lat, do końca istnienia I Rzeczpospolitej Redłowo nie powróciło w bezpośrednie posiadanie króla polskiego. W 1570 roku, wieś mającą wówczas 39 łanów wydzierżawił Tomasz Sokołowski, następnie dzierżawcami byli Konopaccy, a od 1615 roku ławnik ziemi puckiej Jerzy Hein i jego żona Brygida. Od 1656 roku kolejnym dzierżawcą był Daniel Ernest Cyremberg. W księdze poborowej (podatku pogłównego) z 1662 roku oddzielnie spisano mieszkańców Redłowa Wysokiego i Redłowa Niskiego. W Wysokim mieszkały wówczas cztery rodziny (12 osób powyżej 10 roku życia), natomiast w Niskim sześć rodzin (21 osób powyżej 10 roku życia). Po potopie szwedzkim miejscowość doznała znacznych zniszczeń, z dawnych trzech gburów (gospodarzy) pozostało dwóch. Nieopodal wsi znajdowała się karczma niejakiego Abrahama, działająca na mocy przywileju królewskiego z 1649 roku. W kolejnych latach Redłowo mieli w posiadaniu Radziwiłłowie i Sobiescy, a w XVIII wieku wieś przeszła w ręce rodziny Przebendowskich. W 1757 roku otrzymał ją chorąży pomorski i generał porucznik wojsk konnych Józef Antoni Przebendowski oraz jego żona Bernardyna. Nie zachowała się o nim dobra pamięć, odznaczał się kłótliwością i chciwością, od 1771 roku zabiegał o przychylność Fryderyka II. Według przeprowadzonej w 1765 roku lustracji dóbr królewskich w Redłowie Wysokim znajdował się jeden folwark, na którego gruntach uprawiano głównie zboża (żyto, jęczmień, i owies), dodatkowo była tutaj owczarnia (około 100 owiec). W 1772 roku liczący 8 łanów i 22 mieszkańców folwark poddzierżawił od Przebendowskich niejaki Kriesen (lub Kriesel), dziewięć lat później zamieszkiwało tutaj 14 katolików i 5 innowierców. W 1793 roku Przebendowscy sprzedali zadłużone dobra rodzinne, a potomkowie Józefa Przebendowskiego podzielili między siebie pozostałe wsie – Chylonię, Cisowę i Redłowo, które stało się główną siedzibą Augusta Przebendowskiego. Wnukowie Augusta byli ostatnimi męskimi potomkami Przebendowskich, w 1905 roku ród ten uważano za wygasły. Po śmierci Augusta Przebendowskiego w 1808 roku, majątek redłowski wraz z Chylonią i Cisową przeszły w bezpośredni zarząd pruskiego Skarbu Państwa. Od 1808 roku przez najbliższe cztery lata, Redłowo dzierżawiono nieznanym osobom. Od 1816 roku majątkiem zarządzała rodzina Grubów z Wiczlina. Do znanych gburskich rodzin redłowskich możemy zaliczyć ród Rosickich. Po śmierci Jakuba Grubby w 1843 roku folwark redłowski znalazł się w zarządzie jego spadkobierców. W 1856 roku nabył go porucznik Foss, kolejne nazwiska właścicieli, na które natrafiamy to: Förstner (1867), von Beckmann (1871) i Ottomar Hermes (1888). Dobrami tego ostatniego zarządzał w 1891 roku – Wilhelm Rehberg. Według badań Stefana Ramułta po koniec XIX wieku Redłowo Wysokie zamieszkiwało 229 osób, z których 174 było Kaszubami-katolikami, 45 Niemcami-ewangelikami i 10 Niemcami-katolikami.

Od 1902 roku dzierżawcą Redłowa był Hermann Kulling, a osiem lat później niejaki Gumz. W 1905 roku miejscowość obejmowała 484,1 ha i zamieszkiwało w niej 281 osób. W pierwszej dekadzie XX wieku następowało stopniowe zmniejszanie się powierzchni majątku. Ta tendencja utrzymała się także po powrocie tych ziem do Polski w 1920 roku. W 1923 roku majątek redłowski liczył 217 ha. Jego właścicielem był Skarb Państwa, a zarządcą niejaki Sośnicki. Sześć lat później folwark w Redłowie połączono z majątkiem w Grabówku, wspólnie obejmowały one 359 ha. W okresie międzywojennym majątek został rozparcelowany, dwór przystosowano na dom wypoczynkowy Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych, którego zabudowania zostały w większości zniszczone podczas II wojny światowej.

W 1933 roku część gruntów przejęło miasto Gdynia w bezpłatną i wieczystą dzierżawę z prawem poddzierżawy. W późniejszym czasie przekazano je Towarzystwu Budowy Osiedli. W lipcu 1934 roku Redłowo znalazło się w granicach gminy Orłowo Morskie, które niecały rok później włączono w obręb miasta Gdyni. Według planów, nad brzegiem morskim miała powstać dzielnica mieszkalna, a na Polance Redłowskiej kompleks sportowy. W 1932 roku zakończono budowę stadionu, kortów tenisowych i strzelnicy, ponadto wytyczono ulicę Kopernika wraz z kilkoma mniejszymi, przylegającymi do niej. Pod koniec 1933 roku Towarzystwo Budowy Osiedli rozpoczęło budowę serii 10 domków jednorodzinnych i 16 domów bliźniaczych. Polankę Redłowską administrowaną przez TBO wydzierżawiono częściowo pod obozy wypoczynkowe Zawodowej Straży Pożarnej w Gdyni oraz Instytutowi Oświaty i Kultury im. Stefana Żeromskiego w Warszawie na cele obozów letnich dla pracowników fizycznych. W 1937 roku zbudowano koszary dla 2 Morskiego Pułku Strzelców, a w 1938 roku na terenie Kępy Redłowskiej utworzono rezerwat krajobrazowy (127 ha).

Malownicze tereny rezerwatu "Kępa Redłowska". Fot. Andrzej Busler

W 1939 roku toczyły się tutaj ciężkie walki wydzielonego oddziału „Redłowo” pod dowództwem ppłk Ignacego Szpunara z przeważającymi siłami niemieckimi. Redłowo Górne stało się miejscem ostrzału pancernika „Schleswig Holstein”. Poza koszarami 2 MPS, polscy obrońcy usadowili tam stanowiska baterii nadbrzeżnej i przeciwlotniczej. Informacje o tym, Niemcy zdobyli poprzez działalność szpiegów V kolumny rozwiniętej szczególnie w Małym Kacku w zabudowaniach młynarza Horsta Kühla. W czasie okupacji został on przewodniczącym nazistowskiej organizacji partyjnej NSDAP, ponadto pełnił obowiązki komisarza zarządu gminy niemieckiej. W wrześniowej klęsce dawne koszary 2 MPS stały się miejscem internowania obywateli gdyńskich, gdzie kierowano ich do obozów pracy przymusowej, obozów koncentracyjnych, a także miejsc zagłady w Piaśnicy. W kolejnych latach okupacji, Niemcy urządzili w tym miejscu centrum szkolenia swoich wojsk lądowych i morskich. W 1946 roku w Redłowie powstał Cmentarz Obrońców Wybrzeża, na którym spoczęły m.in. prochy ppłk Szpunara. W pierwotnych planach cmentarz miał być otoczony parkiem zieleni, podobnie jak cała dzielnica. W tym czasie Redłowo wzbogaciło się o przedszkole i Dom Opieki Społecznej. W 1950 roku na Polance Redłowskiej powstały odkryte baseny pływackie. Po fali odwilży październikowej w 1956 roku zawiązano osiedlowy komitet budownictwa indywidualnego, który rozdysponował poszczególne tereny dla zakładów pracy. Powstało wiele spółdzielni mieszkaniowych i rozpoczęła się intensywna zabudowa dzielnicy domkami jednorodzinnymi. Taki stan nie trwał jednak długo, na początku lat 60. zgodnie z obowiązującą doktryną KC PZPR ‒ mówiącą, że budownictwo jednorodzinne to marnowanie terenu ‒ rozpoczęto zabudowę Redłowa Górnego blokami z wielkiej płyty (Robotnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Komuny Paryskiej). W 1956 roku redłowskie koszary zostały opuszczone przez wojsko. Trzy lata później na ich terenie powstał Szpital Morski im. PCK. W latach 1947‒1957 na terenie Kępy Redłowskiej powstała 11 Bateria Artylerii Stałej z armatami morskimi kalibru 130 mm. Obecnie część jej zachowanych stanowisk jest atrakcją turystyczną. W 1964 roku dzielnica wzbogaciła się o Szkołę Podstawową nr 34. W 1985 roku powstała kolejna placówka zdrowotna – Instytut Medycyny Morskiej i Tropikalnej. W 1993 roku ukończono budowę Osiedla Zielonego, a w 1996 roku kościoła pw. Chrystusa Miłosiernego. Ostatnia dekada to dalsza zabudowa przez deweloperów – powstały Redłowski Stok i Redłowska Kaskada. Najważniejszą inwestycją na terenie Redłowa na początku obecnej dekady była rozbudowa Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego, będącego największym tego typu obiektem na Pomorzu.

Obecnie dzielnica Redłowo obejmuje powierzchnię 2,83 km kwadratowych, obszar ten zamieszkuje około 8 tys. osób.

Andrzej Busler

Zachęcamy do wsparcia działalności naszego Oddziału. Jesteśmy organizacją pożytku publicznego. Będziemy wdzięczni za przekazanie 1%

KRS 0000018943

ZKP Oddział Gdynia

KPZ Part Gdiniô