16 lëstopadnika wieczór w słëpsczim parce ZK-P zeszło sã 23 drëchów Zrzeszenigò, żebë so pògôdac ò tim, jak to 100 lat temù na Kaszëbach bëło.
Nôpiërwi Ana Skòtnickò wërzekła namëszleni, czemù to Kaszëbi chcele bëc przë Pòlsce a nié przë Prësach? Òdpòwiedzë bëtnicë szukôlë w pismieniznie. Przeczëtelë pôrã wëjimków ze wspòminków i pòwiesców - z rozmaitich czasów zabòrów i rozmaitich môlów. Të sztëczczi pismionów pòkazywałë, że prusczi ùrzãdnicë lëchò sã òbchòdzëlë z Pòlôkôma i Kaszëbôma. Pòtemù czëtelë wiérztë: Aleksãndra Majkòwsczigò, Frãcëszka Sãdzëcczigò, ks. Leòna Heyczi - narodowych bùdzarzów. Gôdelë téj ò tim, że pòlsczi gazétë z kaszëbsczima dodatkôma bëłë roznoszony pò chëczach, a "budzëcele" dobëlë dosc tëli lëdztwa do sprawë sprzecywiôni sã prusczim rządóm. Co jész pchało Kaszëbów do Pòlsczi? Wspòmnielë ò Otto von Bismarckù i jegò kùlturkampfie, co òbrócëł sã procëm, bò òd te czasu za swòjich ùwôżôny bëlë Pòlôce - katolëce, a lëterônie to bëlë cëzy, niedrëchòwie.
W drëdżi czãscë zeńdzenigò dr Antón Szréder, przëdnik słëpsczigò partu ZK-P, òbgòdôł wôjskòwi dzejôni Kaszëbów, chtërny w pòwstônim wiélgòpòlsczim biôtkòwòlë jak no pùłk kaszëbsczi w dywizji strzelców pòmòrsczich , a pózni - òd rujôna 1919 r. - ùfòrmòwôny bëł 66.Kaszëbsczi Pùłk Strzelców Pòmòrsczich, dostôł pózni imiã marszałka Józefa Piłsudsczigò. Ten Pùłk wsławiôł sã we wojnie pòlskò - bòlszewicczi. Drëch Szréder òpòwiôdôł ò wiele cekawich zdarzeniach z dzejôni négò pùłkù i ò tim, że do dzysu w kòscołach na Kresach są tôblëce z nazwëskôma żôłniérzi kaszëbsczigò pułkù.
Czéj zaczãła sã diskùsëjô, téj bëtnice przëbôcziwelë wspòminczi, a prof. Zygmunt Szultka dopòwiôdôł, że w kòżdim czasu i w kòżdim môlu nie bëło równo i że wiele bëłobë do gôdôni ò tëch wszëtczich sprawach. Spiérka bëła ò to, czéj chto miôł rozeznôwk w swòji swiądze narodowi.
Na zakuńczeni zéńdzenia òdspiéwele më hymn kaszëbsczi aùtorstwa Hieronima Derdowsczigò i Feliksa Nowòwiejsczigò, a pòtemu - przy kuchach -jész iny kaszëbsczi spiéwczi-
Ana Skòtnickô