Menu

Zrzeszenie Kaszubsko–Pomorskie istnieje w Lęborku już od 1971 roku. Przez cały czas aktywnie przyczynia się do poznawania historii i kultury małej Ojczyzny oraz do jej upowszechniania wśród pozostałych mieszkańców Lęborka i regionu. Podejmuje też różnorodne działania na rzecz mieszkańców Lęborka, które zyskały mu niekwestionowane uznanie lęborczan. Jego członkowie przez cały okres istnienia aktywnie angażowali się w działalność społeczną, a od 1989 roku również w działalność samorządową na szczeblu miasta Lęborka, a później powiatu lęborskiego. 

 

Dnia 2 grudnia 1956 roku grupa działaczy pomorskich powołała do życia Zrzeszenie Kaszubskie. Szybki rozwój pod względem przyrostu członków, jak też ilości i rozmieszczenia oddziałów terenowych spowodował, że w 1964 roku organizacja ta dostosowała się do nowych realiów i przyjęła nazwę Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie (ZK-P). 

 

W latach 60-tych lęborczanie pragnący należeć do Zrzeszenia byli przyjmowani do Oddziału ZK-P w Gdańsku. W 1970 r. było ich już dwudziestu pięciu. Tak znaczna grupa ludzi zainteresowanych sprawami swojej Tatczëzne spowodował powołanie w 1971 roku przez Zarząd Główny ZK-P lęborskiego koła Zrzeszenia funkcjonującego organizacyjnie przy Oddziale Gdańskim. Pierwszym prezesem Koła został Stefan Fikus – pasjonat kaszubszczyzny, pisarz i malarz, znawca dziejów Luzina i Ziemi Lęborskiej. Natomiast opiekunem Koła został Lech Bądkowski, późniejszy rzecznik prasowy „Solidarności” z 1980 roku. Koło działało nielegalnie, władze polityczne i administracyjne wyszukiwały coraz to nowe przeszkody w rejestracji, co nie przeszkodziło w „powołaniu” w 1971 roku „na papierze” koła konkurencyjnego, tego właściwego – nie zarejestrował go jednak Zarząd Główny ZK-P. 

 

Mimo formalnych kłopotów 1 października 1975 roku Zarząd Główny ZK-P powołuje odrębny Oddział Zrzeszenia w Lęborku. Liczy on 34 członków. W skład pierwszego Zarządu Oddziału wybrano Stefana Fikusa jako prezesa, Henryka Pawelczyka (sekretarz), Barbarę Kazanecką (skarbnik) i Alicję Kosińską. Na czele Komisji Rewizyjnej stanął Franciszek Keler, współpracował z Janem Walkuszem i Alfonsem Dybowskim. Również i oddziałowi ówczesne władze lęborskie odmawiały rejestracji. Nastąpiła ona dopiero 27 marca 1981 roku, po 10 latach od powstania Zrzeszenia, dzięki powstaniu „Solidarności”. 

 

Pierwsze lata działalności lęborskiego ZK-P sprowadzały się głównie do intensywnego samokształcenia się członków oraz do pielęgnowania rodzimej kultury. Rozprowadzano wydawnictwa regionalne, prenumerowano „Pomeranię”, odbywano liczne wspólne wycieczki po Kaszubach i pielgrzymki do sanktuariów w Wejherowie, Sianowie i Liczeniu. Organizowano też wieczorki noworoczne i tradycyjne sobótki. Ta forma działalności jest kontynuowana i wzbogacana do dnia dzisiejszego, gdyż cieszy się dużym uznaniem członków oraz wielu sympatyków Zrzeszenia. 

 

Szersze otwarcie na zewnątrz, na całą społeczność lokalną, nastąpiło w 1980 roku. Duża w tym zasługa Stefana Fikusa, który do października 1986 roku nieprzerwanie przez 11 lat pełnił funkcję prezesa Oddziału, oraz nowych współpracowników Zrzeszenia, zwłaszcza o. Janusza Jędryszka z parafii św. Jakuba Ap., Marii Jaszewskiej oraz Ryszarda Wenty. W latach 1981-83 utworzona przy Zrzeszeniu grupa teatralna z dużym powodzeniem wystawiała na całym Pomorzu dwie sztuki teatralne: „Kaszëbskô Gwiôzdka z Lãbòrga” oraz „Za Judaszowé strzébniczi”. W nagrodę autor Stefan Fikus i reżyser o. Janusz Jędryszek uhonorowani zostali prestiżową nagrodą STOLEM’81. 

 

Rok 1982 zaowocował również pierwszymi z Lęborka pieszymi pielgrzymkami do Wejherowa i do Sianowa. Są one kontynuowane, z niewielkimi przerwami, do dnia dzisiejszego. 

 

Lata 1983 i 1984 to przede wszystkim zabiegi związane z ufundowaniem tablicy pamiątkowej ku czci ks. dra wet. Szczepana Gracza, niezłomnego orędownika przyłączenia Lęborka do Macierzy w latach 1918 -20. Tablica wg projektu Sławojka Ostrowskiego została odsłonięta 21 listopada 1984 roku w kościele św. Jakuba Ap. W kolejnych latach z inicjatywy Zrzeszenia nadano imię ks. Szczepana Gracza głównej ulicy na os. Roszarniczym oraz wykonano pamiątkowy obelisk z tablicą informacyjną przy kościele św. Jadwigi Śląskiej (1992 r.). 

 

W 1984 r. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie wespół z lęborskim Stowarzyszeniem PAX oraz o. Kazimierzem Kozłowskim wystąpiło z inicjatywą zorganizowania Konkursu Literackiego im. Mieczyslawa Stryjewskiego. Imprezy regionalnej, dzięki zaangażowaniu się władz samorządowych Lęborka, szybko przekształcił się on w konkurs ogólnopolski. ZK-P od samego początku nagradza najlepszy utwór o tematyce kaszubskiej. 

 

Zmiana statutu ZK-P wprowadziła m.in. kadencyjność prezesów oddziałów. W 1986 roku prezesem zostaje wybrany Ryszard Wenta, zaś Stefan Fikus zostaje uhonorowany dożywotnio funkcją prezesa honorowego lęborskiego Zrzeszenia. W 1995 roku prezesem zostaje z kolei Franciszek Szczypior. W latach 2001-2007 prezesem lęborskiego Oddziału ZK-P był Stanisław Muczyński. Od 2007 r. funkcję tę pełni Kazimierz Szweda. 

 

W 1986 roku członek Zarządu Oddziału ZK-P Jan Formela tworzy Zespół Regionalny „Lewino”, który z powodzeniem uświetnia bardzo wiele imprez kulturalnych w Lęborku i szeroko poza naszym miastem, również zagranicą. Szczególnie cenne jest zapewnianie przez „Lewino” oprawy muzycznej dla Mszy św. z kaszubską liturgią słowa, które po raz pierwszy zostały odprawione w Lęborku z inicjatywy Zrzeszenia w 1981 roku (o. J. Jędryszek); od początku lat 90-tych odprawiane są regularnie w każdą pierwszą niedzielę kwartału. Obecnie patronat nad zespołem „Lewino” sprawuje Lęborskie Stowarzyszenie św. Jakuba Apostoła. 

 

W 1989 roku lęborskie Zrzeszenie aktywnie włączyło się w budowę społeczeństwa obywatelskiego. Począwszy od pierwszych demokratycznych wyborów samorządowych członkowie i działacze ZK-P cały czas są reprezentowani i zaangażowani w pracach zarówno Rady Miejskiej w Lęborku, jak i Rady Powiatu Lęborskiego. W 1990 roku prezes Zrzeszenia Ryszard Wenta został wybrany pierwszym burmistrzem Lęborka, natomiast Franciszek Szczypior został wiceprzewodniczącym Rady Miejskiej. W następnych latach radnymi byli m.in. następujący członkowie lęborskiego Zrzeszenia: Witold Namyślak, Wiktor Tyburski, Leszek Mielewczyk, Jan Naczk. 

 

Uzyskiwane wsparcie z samorządu terytorialnego sprawiło, że lęborskie Zrzeszenie mogło być inicjatorem i współorganizatorem wielu różnorodnych imprez kulturalnych i rekreacyjnych. Szansę tę w pełni wykorzystało: już w 1992 roku zainicjowano ogólnomiejskie Dni Kultury Kaszubskiej, które następnie przekształciły się w organizowane przez kilka lat Dni Kultury Pomorskiej. Członkowie lęborskiego ZK-P od 1996 roku dbają o obecność spraw regionalnych podczas Jarmarku Odpustowego św. Jakuba (twórcy ludowi, wykonawcy kaszubscy w ramach bloku Muzyka Regionu), współorganizują razem z Lęborskim Stowarzyszeniem św. Jakuba Apostoła i Miejską Biblioteką Publiczną spotkania autorskie lub promocje najnowszych wydawnictw wielu twórców regionalnych (m.in. Stefan Fikus, Marian Majkowski, Eugeniusz Pryczkowski, Wanda Kiedrowska, Benedykt Karczewski, Stanisław Janke). 

 

Ważnym wydarzeniem dla życia Oddziału było uzyskanie w 1995 roku sztandaru. Poczet sztandarowy, najczęściej z większą grupą członków Zrzeszenia, uczestniczył we wszystkich uroczystościach patriotycznych w Lęborku oraz bardzo wielu na całym Pomorzu (np. Krojanty, Słupsk, Krępa Kaszubska, Sierakowice, Szymbark, Gdańsk, Gdynia, Gołubie). Oddział aktywnie wspierał nadanie w 1996 roku Szkole Podstawowej w Redkowicach imienia „TOW Gryf Pomorski”, stale z nią współpracuje, wydatnie wzbogacił powstałą tam izbę pamięci. 

 

Szczególnie ostatnie lata wyraźnie pokazują, że lęborski Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-pomorskiego jest trwałym i prężnym uczestnikiem lokalnego życia społeczno – kulturalnego przez coroczne angażowanie się w wiele wydarzeń, które na stale wpisały się w życie Lęborka (m.in. nagradzanie utworów regionalnych w Konkursie Literackim im. Mieczysława Stryjewskiego, eliminacje konkursu recytatorskiego „Rodnô mòwa”, promocja wydawnictw regionalnych, msze kaszubskie, elementy kaszubskie podczas Jarmarku Odpustowego św. Jakuba Ap.). Bardzo ważne znaczenie ma również różnorodna działalność integracyjna prowadzona wśród członków Oddziału i sympatyków Zrzeszenia. Jest wynik pracy zarówno zarządu jak i wielu członków Oddziału, w szczególności Reginy Szczupaczyńskiej, która w latach 1999 -2005 była sekretarzem generalnym całego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.